ม้า

เป็นหมากตัวสำคัญมาก ในกระบวนทัพของหมากรุกไทย เพราะเหตุว่า ม้ามีทางเดินไกลกว่าเม็ดหรือโคน แนวทางเดินของม้าจะเฉียงไปก่อน แล้วจึงเดินขึ้นไปในแนวตรง

ทางเดินของม้า มี ๘ ตา

 

 

หรือ ให้ขึ้นแนวตรงก่อน ๑ ตา แล้วจึงเฉียงไปสองด้านในแนวขวาและซ้ายอีก ๑ ตา หรือ ขึ้นตรงไป 2 ตาก่อน แล้ววางด้านตาขวาหรือตาซ้ายตามต้องการ ก็ได้

 

 

ม้าจึงมีแนวทางเดินทั้งหมดจากจุดเดียวถึง ๘ ทางด้วยกัน นักเล่นหมากรุกไทยที่มีความเก่งกล้าสามารถบางท่าน ยินยอมเสียเรือ เพื่อเอาม้าไว้ เพราะถ้าได้จังหวะเมื่อไร ก็อาจจะรุกฆาตฝ่ายตรงข้าม และกินฟรีจนมีชัยชนะ แก่ฝ่ายตรงข้ามในที่สุด

หมากจะดีหรือไม่ ก็อยู่ที่ม้าเป็นตัวหมากที่สำคัญตัวหนึ่ง ซึ่งบทบาทของม้าในหมากรุกไทยมีอยู่มากด้วยกัน มีคำกล่าวว่า

คนที่จะเดินม้าให้เก่งแล้ว ต้องสามารถเดินม้าให้ครบทั้ง ๖๔ ตาของกระดาน
โดยไม่ให้ซ้ำกันเลย แม้แต่ครั้งเดียว

สำหรับผู้ที่ฝึกฝน และสนใจในวิชาหมากรุกไทย ก็ลองกระทำดูบ้าง เพราะม้าเป็นยุทธปัจจัย ที่สำคัญอย่างหนึ่ง ของกระบวนหมากรุกไทย