เพลงยาวหมากรุก

บทร้อยกรองที่เป็นเพลงยาวเกี่ยวกับหมากรุก มีผู้เขียนไว้หลายสำนวนที่มีชื่อเสียงมากที่สุดเป็นของ หลวงธรรมาภิพัฒน์ (ถึก จิตรถึก)และได้ถูกรวบรวมเข้าไว้ใน ตำราหมากรุกฉบับหอพระสมุดวชิรญาณอันเป็นตำราหมากรุกเล่มแรกของไทยที่ได้มีการพิมพ์เผยแพร่ เมื่อปลายปี พ.ศ. ๒๔๖๕ในตอนต้นของเพลงยาว เป็นการไหว้ครู และกล่าวถึงประวัติของหมากรุกส่วนที่เป็นเนื้อความ ว่าด้วยบัญญัติการนับศักดิ์หมาก และกระบวนการไล่แบบต่าง ๆอันเป็นการนับศักดิ์กระดาน ซึ่งนักหมากรุ่นต่อ ๆ มาได้ใช้เป็นหลักฐานสำคัญสำหรับเกณฑ์การนับศักดิ์ในการไล่